«Οδός Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου»; Μια (καλύτερη) εναλλακτική πρόταση

Ακούω από το ραδιόφωνο ότι μια ομάδα κατοίκων των Εξαρχείων, προτείνουν τη μετονομασία της οδού Μεσολογγίου – όπου έγινε ο φόνος του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου το περασμένο Σάββατο – με σκοπό να τιμήσουν τη μνήμη του αδικοχαμένου μαθητή.
Κατανοώ ότι αυτή είναι μια αυθόρμητη και ενστικτώδης κίνηση των κατοίκων της γειτονιάς υπό το συναισθηματικό βάρος του συμβάντος αλλά νομίζω ότι η συγκεκριμένη πρόταση έχει πολλά αρνητικά και ο ίδιος στόχος μπορεί να εξυπηρετηθεί με άλλους τρόπους. Παρακάτω αναλύω τα αρνητικά της πρότασης μετονομασίας και προτείνω μια εναλλακτική που θεωρώ πως είναι καλύτερη.

1. Ο βασικότερος στόχος της ονοματοδοσίας των δρόμων είναι να βοηθά στον προσανατολισμό των διερχομένων: κατοίκων και περαστικών, ντόπιων και ξένων, ημεδαπών και αλλοδαπών. Ο σκοπός αυτός εξυπηρετείται αν το όνομα του κάθε δρόμου (ή πλατείας) παραμένει διαχρονικά σταθερό και, δευτερευόντως, αν τα ονόματα γειτονικών δρόμων έχουν κάποια συνάφεια μεταξύ τους*. Μία πόλη στην οποία οι δρόμοι και οι πλατείες αλλάζουν ονόματα είναι μια πόλη εχθρική στους ανθρώπους, πόλη που δημιουργεί σύγχυση, μπερδεύει και αποπροσανατολίζει. Είναι δε, ακόμη πιο εχθρική προς τους ξένους οι οποίοι δεν έχουν την εξοικείωση με την προϊστορία του κάθε δρόμου.

(* Στη συγκεκριμένη περιοχή των Εξαρχείων οι δρόμοι έχουν όλοι συνάφεια με την Επανάσταση της Ανεξαρτησίας του 1821: Μεσολογγίου, Ανδρ. Μεταξά, Μάνης, Τζαβέλλα, Κωλέττη, Λόντου, Σουλίου, Ζαλόγγου...)

2. Η μετονομασία μιας –οποιασδήποτε– οδού λειτουργεί ως τραύμα στο σώμα της πόλης και την ιστορία της. Μετά τα όσα τραυματικά υπέστη η Αθήνα τις προηγούμενες μέρες ας μην προστεθεί μια ακόμη πληγή στο σώμα της. Αν μη τι άλλο θα είναι άδικο και για τη μνήμη του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου.

3. Οι μετονομασίες δρόμων έχουν μια πολύ κακή προϊστορία σ’ αυτή τη χώρα. Χρησιμοποιήθηκαν κυρίως όχι για να τιμήσουν το εκάστοτε τιμώμενο πρόσωπο αλλά για να δώσουν πόντους δημοτικότητας στους πολιτικούς που έκαναν τη μετονομασία («Να! Κοιτάχτε μας που τιμάμε τον... Αφού τον τιμάμε δεν μπορεί παρά να είμαστε κι εμείς λιγάκι σαν κι αυτόν. Φωτισμένοι κι εμείς απ’ τη δική του λάμψη...»). Αυτούς τους ίδιους πολιτικούς που θα έπρεπε να φροντίζουν για τη λειτουργικότητα της πόλης...

4. Όμως, οι αντιδράσεις για το φόνο του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, όπως και αν τις δει κανείς, δείχνουν να σηματοδοτούν το τέλος μιας εποχής. Θα ήταν λάθος νομίζω να τιμηθεί η μνήμη του μαθητή με έναν τρόπο που έρχεται απ’ το παρελθόν.

5. Τυχόν μετονομασία της συγκεκριμένης οδού θα συνιστούσε, κατά τραγικό και παράδοξο τρόπο, όχι μόνο διαγραφή αλλά και «παραχάραξη» της ιστορίας. Διαγραφή, γιατί μια πόλη που είναι διατεθειμένη έτσι εύκολα και βιαστικά να διαγράψει την Έξοδο του Μεσολογγίου από τη μνήμη της (γιατί σε αυτήν οφείλει το όνομά της η Οδός Μεσολογγίου) αμφιβάλει κανείς ότι σε μερικά χρόνια εξίσου εύκολα θα μπορούσε να διαγράψει και τη μνήμη του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου; Αλλά και «παραχάραξη» γιατί – πως να το κάνουμε – ο φόνος του μαθητή έγινε στην... Οδό Μεσολογγίου. Τυχόν μετονομασία του δρόμου θα συνιστούσε – άθελα αλλά μοιραία – και αλλοίωση μιας πτυχής της τραγικής αυτής ιστορίας, έστω μιας μικρής ψηφίδας της.

Η εναλλακτική πρόταση
Ένας καλύτερος τρόπος για να τιμηθεί η μνήμη του μαθητή θα ήταν η δημιουργία ενός μνημείου στον τόπο του μοιραίου συμβάντος, μέσα από ένα διεθνή, ανοιχτό διαγωνισμό που θα προκηρύξει ο Δήμος της Αθήνας. Θεωρώ ότι η πρόταση αυτή έχει τα εξής πλεονεκτήματα:

Σε αντίθεση με την πρόταση μετονομασίας θα έχει, διαχρονικά, χαρακτήρα συναισθηματικά εντονότερο και αμεσότερο. Ένα μνημείο, που θα βρίσκεται στο ύψος του βλέμματος του διαβάτη, θα αποτελεί μια συνεχή υπενθύμιση του τραγικού γεγονότος. Αντίθετα, η αλλαγή των πινακίδων του δρόμου, (που έτσι κι αλλιώς δεν βρίσκονται στο ύψος των ματιών και εύκολα τις αγνοεί το βλέμμα) πολύ σύντομα θα περνά παντελώς απαρατήρητη, και η όποια συναισθηματική επίδρασή της θα είναι φθίνουσα με το χρόνο.

Ο διαγωνισμός θα πρέπει να είναι ανοιχτός, διεθνής. Αφ’ ενός, διότι για ένα συμβάν που απασχόλησε – και απασχολεί – ολόκληρη την Ευρώπη και όχι μόνο, θα ήταν νομίζω παράταιρο να περιοριστεί η όλη διαδικασία σε ένα μικρό αριθμό εγχώριων καλλιτεχνών. Αφ’ ετέρου, για να έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν οι πιο προικισμένοι και ταλαντούχοι καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο.
Επιπλέον, ήταν η διάχυτη αίσθηση του αδιεξόδου που - με αφορμή το φόνο του 15χρονου - πυροδότησε τις διαμαρτυρίες και ταραχές. Νομίζω πως το καλύτερο αντίδοτο σε αυτή την αίσθηση είναι το άνοιγμα: των οριζόντων, των διαδικασιών και του πνεύματος.

Στη διαδικασία επιλογής του έργου, από τις προτάσεις που θα υποβληθούν, θα πρέπει να έχουν ενεργό ρόλο και λόγο –εφ’ όσον το θελήσουν – οι κάτοικοι της γειτονιάς των Εξαρχείων, οι φίλοι και γνωστοί του και πρωτίστως οι οικείοι του.

Υ.Γ. Και μια απαραίτητη υποσημείωση: Νομίζω πως τόσο αυτή όσο και οποιαδήποτε άλλη πρωτοβουλία θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να τύχει της έγκρισης των οικείων του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου.