Περισσότερος, και ουσιαστικότερος, διάλογος (Υ.Γ. 2012-02-13)

Διάβασα χτες ένα πολύ εύστοχο σε γενικές γραμμές άρθρο του Θεόδωρου Π. Λιανού στην Καθημερινή, σχετικά με την ευθυνοφοβία των εκάστοτε κυβερνώντων, που φοβούνται να λάβουν αποφάσεις οποιουδήποτε είδους και για οποιοδήποτε θέμα και έχουν καταδικάσει τη χώρα σε δεκαετίες αδράνειας και ουσιαστικής ακυβερνησίας.

Το συγκεκριμένο άρθρο όμως εμπεριείχε ένα σοβαρότατο σφάλμα. Αναφέρει ο αρθρογράφος της Καθημερινής: "Κατά τα τελευταία δύο χρόνια, η κυβέρνηση Παπανδρέου εισήγαγε τη διαβούλευση στη δημόσια ζωή και ουσιαστικά κατήργησε τα χρονικά όρια του διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών. Υποθέτω πως ήλπιζε με τον τρόπο αυτό να βρει συναινετικές λύσεις. Αποτέλεσμα; Επί δύο χρόνια διαβουλευόμαστε και διαλεγόμαστε, χωρίς αποφάσεις και χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα."

Μα οι παρελκυστικές τακτικές δεν είναι κάτι που τώρα ανέκυψε! Εδώ και δεκαετίες ο (ψευτο-)διάλογος και η σύσταση επιτροπών χρησιμοποιούνται ως προφάσεις για την αναβολή λήψης αποφάσεων και τη μετάθεση των θεμάτων στο απώτερο μέλλον.

Η διαδικασία της διαβούλευσης -που σε κάποιο βαθμό προβλέπεται και από την Κοινοτική νομοθεσία-  σίγουρα δεν ξεκίνησε με την κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου αν και επί των ημερών της τείνει να παγιωθεί ως τακτική. Η διαβούλευση διασφαλίζει ότι το κράτος δε θα λαμβάνει αποφάσεις ερήμην των πολιτών ή τουλάχιστον ότι οι κρατικοί αξιωματούχοι δεν θα μπορούν να ισχυριστούν ότι "δεν ήξεραν", και έχει τη δυνατότητα να οδηγήσει σε καλύτερης ποιότητας νομοθεσία.

Τα παραπάνω φυσικά ισχύουν αν αυτοί που καλούνται να εφαρμόσουν τη διαβούλευση / διάλογο πιστεύουν πραγματικά σε αυτές τις διαδικασίες και δεν τις χρησιμοποιούν απλά και μόνο από υποχρέωση ή για να παραστήσουν τους "δημοκρατικούς". Δυστυχώς, στη χώρα μας οι άνθρωποι αυτοί είναι μειοψηφία και έτσι συχνά η διαβούλευση λαμβάνει χαρακτηριστικά τυπικής διαδικασίας, ανεξαρτήτως της κακής προαίρεσης πολλών εκ των συμμετεχόντων (που και αυτοί με τη σειρά τους τα ίδια θα έκαναν αν ήταν στην εξουσία).

Δείτε για παράδειγμα τον καταιγιστικό ρυθμό με τον οποίο δημοσιεύονται νομοσχέδια στο opengov.gr, συχνά για διάστημα μόλις 1-2 εβδομάδων, χωρίς να υπάρχει καν χρόνος να πληροφορηθεί κάποιος ότι διεξάγεται διαβούλευση για το συγκεκριμένο θέμα! Και εν συνεχεία οι ενστάσεις / προτάσεις / αντιρρήσεις πολλές φορές αγνοούνται χωρίς ίχνος ουσιαστικής τεκμηρίωσης. 

Άρα, ναι, χρειάζεται ο διάλογος να έχει χρονικά όρια, χρειάζεται να καταλήγει σε αποφάσεις αλλά στην Ελλάδα μας ταλαιπωρούν και τα δύο "άκρα" κακοποίησης του διαλόγου: Από τη μία έχουμε την παρελκυστική χρήση του "διαλόγου" για την αποφυγή λήψης αποφάσεων και από την άλλη την τυπολατρική "διεκπεραίωση" του διαλόγου για την αποφυγή αλλαγής προειλημμένων αποφάσεων.

Γενικά θα έλεγα ότι ακόμη η πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας δεν έχει συνειδητοποιήσει την αξία του διαλόγου / διαβούλευσης ως μέσου επίλυσης διαφορών αλλά και αποφυγής μελλοντικών προβλημάτων και, ειδικότερα, βελτίωσης της ποιότητας της νομοθεσίας. Πως άλλωστε προέκυψαν τόσες εκατοντάδες χαριστικές ρυθμίσεις προς κάθε είδους συμφέροντα (ατομικά και συλλογικά) μέσα στις τόσες δεκαετίες; Μέσω του ουσιαστικού, δημόσιου διαλόγου και της ανοιχτής διαβούλευσης;


Υ.Γ. 2012-02-13: Σχετική και ενδιαφέρουσα αναφορά σε χθεσινό άρθρο του Ιωάννη Ληξουριώτη (Μύθοι και αλήθειες για την κοινωνική συνοχή): "Ποιο επίπεδο συνοχής θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε σε μια κοινωνία, όπως η ελληνική, στην οποία ήταν, και εξακολουθεί να είναι, άκρως υποβαθμισμένο και έχει όλως επιφανειακό χαρακτήρα το εργαλείο του διαρκούς και ειλικρινούς διαλόγου μεταξύ των εκπροσώπων των κοινωνικών ομάδων; "