2012-08-12

Νορβηγία, Χιλή, Περού: Ταμεία αξιοποίησης εσόδων από φυσικούς πόρους

Αναδημοσιεύω ένα άρθρο μου από το 2006 με προσθήκη ενός σύντομου υστερόγραφου στο τέλος. Αφορά στη διαχείριση των εσόδων που έχουν τα παραπάνω κράτη από την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων τους (πετρέλαιο, χαλκός και χρυσός συγκεκριμένα). Νορβηγία και Χιλή φαίνεται να είναι παραδείγματα προς μίμηση. Αντίθετα το Περού...

Η Διαχείριση του πλούτου από τους φυσικούς πόρους, στη Νορβηγία και στο Περού. Κοινό πρόβλημα, σε διαφορετική φάση και διάσταση (2006-04-10)

Η Νορβηγία, από τις χώρες με το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο στον κόσμο, έχει δημιουργήσει ένα αποθεματικό κεφάλαιο, το λεγόμενο "Oil Fund", στο οποίο πηγαίνουν τα πλεονάσματα που δημιουργούνται από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου με σκοπό να προετοιμαστούν για τη δύσκολη ώρα που τα κοιτάσματα θα εξαντληθούν. To 60% των κεφαλαίων επενδύεται σε ομόλογα και το 40% σε -διεθνείς- μετοχές. Τμήμα του κεφαλαίου το διαχειρίζονται επ'αμοιβή εξωτερικοί συνεργάτες, δηλ. μεγάλοι χρηματο-οικονομικοί οίκοι. Τον προηγούμενο Σεπτέμβριο έφτασε στο ύψος ρεκόρ των 198 δις δολ. ΗΠΑ.
Ωστόσο, υπάρχει σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο μια διαμάχη σχετικά με το αν πρέπει κάποια από τα χρήματα αυτά να διοχετευθούν για τη χρηματοδότηση "κοινωνικών παροχών" ή αν πρέπει να δοθούν επιπλέον φοροαπαλλαγές ως κίνητρο για περισσότερες επενδύσεις και ακόμη μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη. Οι πρόσφατες εκλογές που ανέδειξαν κεντρο-αριστερή κυβέρνηση κρίθηκαν πάνω σε αυτό κυρίως το ζήτημα, με τους πολίτες οριακά να προκρίνουν την πρώτη λύση.
Το "Oil Fund" της Νορβηγίας έχει αποτελέσει πρώτυπο για τη δημιουργία αντίστοιχων κεφαλαίων στο Καζακστάν και την Ταϊλάνδη ενώ και το Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας επιζητά την αντίστοιχη αξιοποίηση των εσόδων από τη Βόρεια Θάλασσα υπέρ των Σκωτσέζων.
Στο Περού, από την άλλη, η κυβέρνηση έχει θεσμοθετήσει ειδική φορολόγηση των εξορυκτικών βιομηχανιών με το ήμισυ των εισπρατόμμενων φόρων να πηγαίνουν πίσω στους δήμους στους οποίους βρίσκονται οι εν λόγω βιομηχανίες / ορυχεία.
Αρκετοί δήμοι στις απομακρυσμένες επαρχίες του Περού ξοδεύουν το εισόδημα - το οποίο τους αποδίδει, ως οφείλει, η κυβέρνηση - σε παιδικές χαρές και διακοσμητικές παρεμβάσεις όταν οι κάτοικοι δεν έχουν καθαρό νερό για να πιούν.
Ο εκπρόσωπος της Παγκόσμιας Τράπεζας από τη μεριά του συμβουλεύει την επένδυση σε σχέδια απορρύπανσης των εγκαταλελειμμένων ορυχείων προκειμένου να αυξηθεί η υποστήριξη του τοπικού πληθυσμού προς την εξορυκτική διαδικασία. Μια άλλη ιδέα είναι η άμεση εμπλοκή των εξορυκτικών βιομηχανιών στην επένδυση των χρημάτων τοπικά. Αντί δηλ. να πληρώνουν φόρους που να πηγαίνουν στην κεντρική κυβέρνηση και από εκεί στις τοπικές διοικήσεις να κατασκευάζουν οι ίδιες έργα υποδομής, τοπικά, και σε αντάλλαγμα να έχουν φοροαπαλλαγές. Έτσι, τουλάχιστον αποφεύγεται η επαύξηση και ενίσχυση των δικτύων της διαφθοράς και τα φορολογικά βάρη πιάνουν τόπο.
Τι είναι αυτό που κάνει τις δύο αυτές χώρες να διαφέρουν τόσο; Η... προτεσταντική ηθική της πρώτης; Η διαφθορά της δεύτερης; Και από που πηγάζει / γιατί γίνεται ανεκτή; Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι η ύπαρξη φυσικών πόρων από μόνη της δεν είναι ικανή να αλλάξει την πορεία ενός τόπου. Η ορθή διοίκηση / διαχείριση έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία.
Δείτε και ένα σχετικό άρθρο για την οικονομία της Χιλής, γειτονικής στο Περού, και επίσης πλούσιας σε φυσικούς πόρους.



ΥΓ 2012-08: Σε πρόσφατο άρθρο του Κ. Στούπα στο Capital.gr σημειώνεται το εξής πολύ ενδιαφέρον για το Ταμείο Εσόδων Χαλκού που έχει ιδρύσει η Χιλή: 
"[Σημαντική μεταρρύθμιση ήταν...] Η δημιουργία ενός fund στο οποίο πηγαίνουν τα έσοδα από το χαλκό. Αν πήγαιναν απευθείας στον κρατικό προϋπολογισμό θα προκαλούσαν κυκλικές ανισορροπίες. Π.χ. όταν οι τιμές ήταν ψηλά, τα υψηλά κρατικά έσοδα θα δημιουργούσαν υψηλές δαπάνες με αποτέλεσμα όταν οι τιμές έπεφταν να δημιουργούνται ελλείμματα."

2012-08-02

Διόδια και επίδραση στην οικονομία

Με αφορμή το άρθρο του Γιώργου Καισάριου σχετικά με τα διόδια και την επίδρασή τους στην οικονομική δραστηριότητα έψαξα λίγο το θέμα διόδια και τη χρήση τους στις ΗΠΑ. Η κάθε πολιτεία είναι υπεύθυνη για την πολιτική μεταφορών εντός των ορίων της, άρα και για το θέμα της χρήσης διοδίων ή μη. Γενικά, η χρήση διοδίων είναι πολύ περιορισμένη, και για συγκεκριμένα τμήματα αυτοκινητοδρόμων (ιδίως νέα) ή για τη χρηματοδότηση έργων και διευκολύνσεων / βελτιώσεων για τα οποία δεν υπάρχει χρηματοδότηση από άλλες πολιτειακές πηγές (δηλ. από φόρους). Αυτό επιτρέπει στις αρχές να δηλώνουν ότι πράγματι οι χρήστες δεν πληρώνουν δύο φορές για τον ίδιο δρόμο (και μέσω φόρων και μέσω διοδίων). Υπάρχει ωστόσο χρηματοδότηση από ομοσπονδιακές πηγές (άρα από τα χρήματα της ομοσπονδιακής φορολογίας).
Στην πολιτεία της Τζώρτζια μόνο δύο δρόμοι (GA-400, I-85) έχουν διόδια σε συγκεκριμένα σημεία τους ενώ πρόσφατα εισήχθηκε και η δυναμική τιμολόγηση (για ώρες αιχμής) σε κάποιες λωρίδες ταχείας κυκλοφορίας.
Κάτι παρόμοιο φαίνεται να ισχύει και στην πολιτεία της Ουάσιγκτων (βλ. εδώ.) με μόνο δύο γέφυρες και ένα πιλοτικό πρόγραμμα λωρίδων ταχείας κυκλοφορίας να έχουν διόδια.
Στην πολιτεία του Ιλλινόι το βόρειο τμήμα των αυτοκινητόδρομων περιλαμβάνει πολλούς σταθμούς διοδίων. Τα διόδια καλύπτουν τα έξοδα συντήρησης και λειτουργίας των συγκεκριμένων δρόμων (βλ. εδώ).
Στην πολιτεία της Μοντάνα δεν μπόρεσα να βρω καμία ένδειξη για χρήση διοδίων (μάλλον δεν υπάρχουν).
Ένα ενδιαφέρον γενικό άρθρο σχετικά με την ιστορία της (περιορισμένης) χρήσης διοδίων στους "διαπολιτειακούς" αυτοκινητόδρομους (interstate highway system) μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Σε γενικές γραμμές ισχύει ότι και παραπάνω. Δηλ., η επιβολή διοδίων σε αυτοκινητόδρομους που έχουν χρηματοδοτηθεί από ομοσπονδιακούς φόρους είναι περιορισμένη (χρονικά ή τοπικά).

Πέραν αυτών, πρέπει να σημειωθεί ότι η μη χρήση διοδίων είναι ένας έμμεσος τρόπος επιδότησης της χρήσης ΙΧ αυτοκινήτων, κάτι που γενικά παρατηρείται στις ΗΠΑ καθώς υπάρχει και πολύ χαμηλός φόρος επί των καυσίμων (βλ. παλαιότερο άρθρο μου). Φυσικά, όλα αυτά πράγματι ενισχύουν και την οικονομική δραστηριότητα.