Πάρκα ή ...φυτεμένοι ακάλυπτοι;

Που θα προτιμούσατε να περάσετε την ώρα σας; Καθισμένοι σε ένα απ’ τα πρανή της Αττικής Οδού ή στην Πλατεία Συντάγματος;
Σοβαρά, για σκεφτείτε το... Στην Πλατεία Συντάγματος υπάρχουν δεν υπάρχουν 100 δέντρα ενώ παράλληλα της Αττικής Οδού, όπως μας πληροφορεί το εταιρικό έντυπο «τα νέα της Αττικής Οδού» (τ.20, Απρίλιος 2009), έχουν φυτευθεί πάνω από 1 εκατομμύριο δέντρα και φυτά!

Ναι, θα σκεφθείτε, αλλά το Σύνταγμα είναι μια μικρή σχετικά πλατεία ενώ η Αττική Οδός –με τα δέντρα της- είναι απλωμένη σε χιλιόμετρα ολόκληρα. Κι όμως, η πυκνότητα / συγκέντρωση των δέντρων στα περισσότερα σημεία της Αττικής Οδού είναι πολύ μεγαλύτερη, όπως μπορεί να δει κάποιος με γυμνό μάτι.

Μα, θα συνεχίσετε, αν καθίσεις στα πρανή της Αττικής Οδού θα έχεις δίπλα σου ένα πολυσύχναστο δρόμο. Πράγματι. Και αν καθίσεις στο Σύνταγμα θα έχεις γύρω σου όχι ένα αλλά 3 πολυσύχναστους δρόμους με εξίσου συνεχή ροή οχημάτων.

Παράλογο; Ναι, αν κρίνουμε με βάση την κριτική που ασκούν κάτοικοι και σύλλογοι (συνήθως δικαίως) κατά των Δημοτικών και άλλων αρχών για διάφορα «έργα», «παρεμβάσεις» και «αναπλάσεις». Κι αυτό γιατί στην κριτική τους κυριαρχεί μια τάση... «δενδρομετρίας». Τόσα δέντρα πριν, τόσα μετά. Δέκα αιωνόβια δέντρα πριν, τρία μετά..., τόσα τετραγωνικά πρασίνου πριν, τόσα μετά...

Την τάση αυτή την έχουν αποδεχτεί και υιοθετήσει και οι δημόσιες αρχές. Π.χ. στο έντυπο που σχολίασα στην προηγούμενη ανάρτηση, η Δημοτική Αρχή της Αθήνας προβάλλει το έργο της ως εξής:
«Πλατεία Βολταίρου και Κασομούλη: ….ο εμπλουτισμός του πρασίνου έγινε με τη φύτευση 6 δένδρων και χλοοτάπητα 200 τ.μ….
Πλατεία Πρωτομαγιάς: … ο εμπλουτισμός του πρασίνου της Πλατείας έγινε με τη φύτευση 21 δένδρων, 73 θάμνων και χλοοτάπητα έκτασης 1.500 τ.μ. Στο χώρο της Πλατείας έγιναν επίσης ηλεκτρολογικές εργασίες…
Πλατεία Ρώμης: … ο εμπλουτισμός του πρασίνου της Πλατείας έγινε με τη φύτευση 17 δένδρων, 302 θάμνων και χλοοτάπητα έκτασης 1.500 τ.μ….
Λόφος Λυκαβηττού: … ο εμπλουτισμός του πρασίνου του Λόφου έγινε με τη φύτευση 506 δένδρων, και 34.425 θάμνων…», κ.ο.κ.

Πολύ ωραία καταγραφή. Χρησιμότατη για τη Δ/νση Προμηθειών του Δήμου αλλά… τι μας νοιάζει; Τι λέει δηλ. επί της ουσίας, που να δικαιολογεί μια τέτοια αναλυτική παράθεση στοιχείων; Επί της ουσίας –για την ποιότητα δηλ. των ελεύθερων χώρων –δε λέει σχεδόν τίποτα παρά μόνο ότι έγιναν κάποιες προμήθειες υλικού (φυτών και δέντρων) και κάποιες εργασίες. Κι όμως, ένα –πραγματικό- αστικό πάρκο (ή άλλος δημόσιος χώρος) είναι κάτι πολύ περισσότερο από το άθροισμα των μερών του...

Είναι η πλατεία τάδε περισσότερο ή λιγότερο φιλική στο χρήστη; Καλύπτονται οι ανάγκες σε ελεύθερους χώρους όλων των κατοίκων της περιοχής; Ξέρουμε ποιες είναι αυτές; Τις έχουν μελετήσει οι δημοτικές υπηρεσίες; Έχουν επίσης μελετήσει / υπολογίσει τα ευρύτερα οφέλη για το σύνολο της πόλης και των δημοτών; Διακινδυνεύω να πω ότι οι απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα είναι «όχι». Στην Ελλάδα, οι αστικοί ελεύθεροι χώροι (ενίοτε καλούμενοι και «ακάλυπτοι») αντιμετωπίζονται με μια αφελή, καλοκάγαθη διάθεση και ως ένα είδος «δώρου» των αρχών προς τους πολίτες: Δεν ρωτάς πόσο κόστισε, τι είναι, σε τι χρησιμεύει. Αυτό που μετράει είναι… η πράξη.

Από τη μίζερη αυτή νοοτροπία δεν έχουν ξεφύγει ούτε οι οργανώσεις / πρωτοβουλίες πολιτών οι οποίες στην καλύτερη περίπτωση κάνουν έναν απλοϊκό και άκαμπτο διαχωρισμό μεταξύ χώρων «υψηλού» και «χαμηλού» πρασίνου. Είναι κατανοητό, όταν οι πολίτες παίζουν συνεχώς άμυνα προσπαθώντας να αποσοβήσουν τις επιθετικές παρεμβάσεις δημοσίων αρχών και ιδιωτικών συμφερόντων εναντίον των ελεύθερων χώρων. Είναι φυσικό, όταν δεν υπάρχουν γύρω μας, στις ελληνικές πόλεις, παρά ελάχιστα παραδείγματα ποιοτικών ελεύθερων χώρων και οι πολίτες δεν έχουν παραστάσεις από κάτι το διαφορετικό, να αρκούνται στο ελάχιστο που είναι η προάσπιση των… ακαλύπτων. Ωστόσο, νομίζω πως έχει έρθει η ώρα για την αντιμετώπιση του θέματος των ελεύθερων χώρων με μια πιο «επιθετική», απαιτητική, αναλυτική και συνάμα ευέλικτη λογική. Ώστε να έχουμε κάποια στιγμή γύρω μας ελεύθερους χώρους τέτοιους που να ανοίγει η ψυχή και το πνεύμα και όχι απλώς «μη κτισμένους / φυτεμένους» χώρους όπως γίνεται μέχρι σήμερα. Εξάλλου, η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση!