Με αφορμή άρθρο του Aθ. Ζούλια που σχολιάζει πρόσφατη απόφαση των ελληνικών αρχών (ΥΠΕΧΩΔΕ) να απαιτήσουν την ακόμη μεγαλύτερη «βύθιση» των υπογείων (αντί για 1,5 μέτρο που ίσχυε μέχρι τώρα να μπορούν να εξέχουν μόνο 0,8 μέτρα από το επίπεδο του εδάφους προκειμένου να μην προσμετράται η επιφάνειά τους στον Συντελεστή Δόμησης) αποφάσισα να καταδυθώ στον δαιδαλώδη κόσμο των οικοδομικών /πολεοδομικών κανονισμών και να δω πως αντιμετωπίζεται το θέμα «υπόγειο» στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τα περί χτισίματος υπογείων στις ΗΠΑ καθορίζονται από τον οικοδομικό κανονισμό (Building Code) που έχει υιοθετήσει η κάθε πόλη ή πολιτεία. Καθότι δεν είναι σκόπιμο ή δυνατόν η κάθε πολιτεία ή ο κάθε δήμος να δημιουργεί εκ του μηδενός, και συνεχώς να ανανεώνει, τους δικούς του κανονισμούς, σχεδόν παντού χρησιμοποιούνται ως βάση πρότυποι κώδικες που έχουν προκύψει από τη συντονισμένη εθελοντική δράση διάφορων επαγγελματικών φορέων, όπως ο λεγόμενος “International Building Code” (IBC) ή ο “International Residential Code” (IRC), ο τελευταίος για κατοικίες 1-2 οικογενειών μέχρι τρεις ορόφους.
Οι κώδικες αυτοί έχουν να κάνουν κατά κύριο λόγο με θέματα ασφάλειας, υγείας και ποιότητας κατασκευής.
Κατ’ αρχάς να αναφερθεί ότι στα κρύα κλίματα, το υγρό έδαφος (έδαφος κορεσμένο σε νερό) παγώνει μέχρι ενός ορισμένου βάθους, ονομαζόμενο «βάθος παγετού», το οποίο εξαρτάται τόσο από τις καιρικές συνθήκες όσο και από τη σύσταση του ίδιου του εδάφους, με αποτέλεσμα να δημιουργείται «άντωση λόγω παγετού» και να υπάρχει κίνδυνος ζημιάς των θεμελίων των κτηρίων. Για το λόγο αυτό απαιτείται σε αυτά τα κρύα κλίματα τα θεμέλια να βρίσκονται κάτω από το «βάθος παγετού». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα -παρότι τα περισσότερα σπίτια είναι κατά βάση από ξύλο και ο κίνδυνος σεισμού περιορισμένος- σε πολλές κατοικίες των ΗΠΑ και του Καναδά να προκύπτει εκ των πραγμάτων ένα υπόγειο, καθώς τα θεμέλια της κατοικίας είναι σε τέτοιο βάθος που λειτουργούν ουσιαστικά ως τοίχοι του σχηματιζόμενου υπογείου. Η μορφή και το βάθος των υπογείων όμως ποικίλουν ανάλογα με το κλίμα, την οικονομική επιβάρυνση που επιφέρει στον ιδιοκτήτη η κατασκευή τους και φυσικά την επιδιωκόμενη χρήση τους (χώρος κατοικίας, ή δευτερεύων χώρος ή χώρος αποθήκευσης).
Ένας συνήθης ορισμός του «υπογείου» βάσει των IBC / IRC είναι ο εξής:
Ως υπόγειο ορίζεται και αντιμετωπίζεται το τμήμα εκείνο του κτηρίου που βρίσκεται πλήρως ή εν μέρει κάτω από το επίπεδο του εδάφους, αρκεί το τελειωμένο πάτωμα του από πάνω ορόφου α) να μην βρίσκεται πάνω από 6 πόδια (182,88 εκατοστά) από το μέσο επίπεδο του εδάφους, β) να μη βρίσκεται πάνω από 6 πόδια από το πραγματικό, οριστικό, επίπεδο του εδάφους για περισσότερο από το 50% της συνολικής περιμέτρου του κτίσματος, γ) να μη βρίσκεται πάνω από 12 πόδια (365,76 εκατοστά) από το πραγματικό, οριστικό, επίπεδο του εδάφους σε οποιοδήποτε σημείο.
Αν κάνει εντύπωση το ύψος αυτό (1,80μ και 3,65μ) να υπενθυμίσω ότι πολλά σπίτια κατασκευάζονται σε κεκλιμένα εδάφη ή λοφίσκους και έτσι ένας χώρος που θεωρείται υπόγειο (από τη μεριά του δρόμου) μπορεί, και συνηθίζεται, να έχει άνοιγμα (πόρτα ή παράθυρο) προς την πίσω μεριά του οικοπέδου.
Ο IRC περιλαμβάνει αναφορές σε πληθώρα θεμάτων άμεσα ή έμμεσα σχετικών με τα υπόγεια όπως η σχεδίαση και κατασκευή της τοιχοποιίας και τοίχων υπογείων και θεμελίων, έξοδοι έκτακτης ανάγκης, ανοίγματα διάσωσης και μέσα διαφυγής, συστήματα θέρμανσης και ψύξης, αεραγωγοί, υπόγειες αποστραγγίσεις, συστήματα ελέγχου του ραδόνιου, ... απαιτήσεις για την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων από την υγρασία, τα παράσιτα στα υπόγεια, κτλ.
Τονίζεται ότι ειδικά ως προς το θέμα του βάθους των υπογείων –που ήταν και η αφορμή για αυτή τη μίνι-έρευνα – το κύριο μέλημα είναι η δυνατότητα διαφυγής των ενοίκων του κτηρίου σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης καθώς και η δυνατότητα εισόδου των πυροσβεστών για την καταπολέμηση τυχόν πυρκαγιάς. Έτσι, ο IRC ορίζει την απαίτηση ύπαρξης ανοιγμάτων διαφυγής στα υπόγεια (πόρτες ή παράθυρα) για τα οποία πρέπει επιπλέον να ισχύουν τα εξής:
-Απαίτηση για ύπαρξη ενός «πηγαδιού» με σκάλα ακριβώς μπροστά από το παράθυρο ή την πόρτα του υπογείου (δείτε παράδειγμα με φωτογραφίες)
-Απαίτηση το περβάζι του παραθύρου να βρίσκεται το πολύ 1,12μ πάνω από το δάπεδο του υπογείου (ώστε να μπορεί κάποιος να σκαρφαλώσει έξω από αυτό)
-Απαίτηση ελάχιστου ύψους (61εκ.), ελάχιστου πλάτους (51εκ.) και ελάχιστου εμβαδού (0,53τ.μέτρα) του ανοίγματος του υπογείου παραθύρου (ώστε να χωράει κάποιος να περάσει μέσα απ’ αυτό).
Σε ορισμένες πόλεις υπάρχουν πρόσθετες απαιτήσεις που επίσης μετριάζουν το «θάψιμο» των υπογείων, και ορίζουν ότι το πάτωμα του υπογείου πρέπει να βρίσκεται πάνω από τυχόν υπόγεια ύδατα κατά ένα ελάχιστο ύψος.
Άρα, βλέπουμε ότι οι κώδικες όχι μόνο δεν προσπαθούν να θάψουν τα υπόγεια αλλά απεναντίας ενθαρρύνουν την ύπαρξη και τη χρήση τους, μεριμνώντας ταυτόχρονα για την ασφάλεια των κατοίκων. Ένας λόγος γι’ αυτό, αυξημένης πλέον σημασίας, είναι η ενεργειακή αποδοτικότητα, καθώς η θερμοκρασία στα υπόγεια είναι γενικά πιο σταθερή (χαμηλότερη το καλοκαίρι και υψηλότερη το χειμώνα) και άρα έχουν μειωμένες ανάγκες κλιματισμού.
Πέραν από τους οικοδομικούς (κτιριοδομικούς) κανονισμούς που ρυθμίζουν τα οικοδομικά θέματα, υπάρχουν και οι πολεοδομικοί κανονισμοί που ρυθμίζουν το πως τα διάφορα κτήρια, κατασκευές, και στοιχεία της πόλης αλληλεπιδρούν το ένα με το άλλο, επηρεάζοντας τον χαρακτήρα της πόλης αλλά και την ποιότητα ζωής σε αυτήν.
[Σημείωση: στην Ελλάδα ο πολεοδομικός κανονισμός ονομάζεται... «(γενικός) οικοδομικός κανονισμός» αλλά αυτό είναι το μικρότερο κακό...]
Τα περί χτισίματος υπογείων στις ΗΠΑ καθορίζονται από τον οικοδομικό κανονισμό (Building Code) που έχει υιοθετήσει η κάθε πόλη ή πολιτεία. Καθότι δεν είναι σκόπιμο ή δυνατόν η κάθε πολιτεία ή ο κάθε δήμος να δημιουργεί εκ του μηδενός, και συνεχώς να ανανεώνει, τους δικούς του κανονισμούς, σχεδόν παντού χρησιμοποιούνται ως βάση πρότυποι κώδικες που έχουν προκύψει από τη συντονισμένη εθελοντική δράση διάφορων επαγγελματικών φορέων, όπως ο λεγόμενος “International Building Code” (IBC) ή ο “International Residential Code” (IRC), ο τελευταίος για κατοικίες 1-2 οικογενειών μέχρι τρεις ορόφους.
Οι κώδικες αυτοί έχουν να κάνουν κατά κύριο λόγο με θέματα ασφάλειας, υγείας και ποιότητας κατασκευής.
Κατ’ αρχάς να αναφερθεί ότι στα κρύα κλίματα, το υγρό έδαφος (έδαφος κορεσμένο σε νερό) παγώνει μέχρι ενός ορισμένου βάθους, ονομαζόμενο «βάθος παγετού», το οποίο εξαρτάται τόσο από τις καιρικές συνθήκες όσο και από τη σύσταση του ίδιου του εδάφους, με αποτέλεσμα να δημιουργείται «άντωση λόγω παγετού» και να υπάρχει κίνδυνος ζημιάς των θεμελίων των κτηρίων. Για το λόγο αυτό απαιτείται σε αυτά τα κρύα κλίματα τα θεμέλια να βρίσκονται κάτω από το «βάθος παγετού». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα -παρότι τα περισσότερα σπίτια είναι κατά βάση από ξύλο και ο κίνδυνος σεισμού περιορισμένος- σε πολλές κατοικίες των ΗΠΑ και του Καναδά να προκύπτει εκ των πραγμάτων ένα υπόγειο, καθώς τα θεμέλια της κατοικίας είναι σε τέτοιο βάθος που λειτουργούν ουσιαστικά ως τοίχοι του σχηματιζόμενου υπογείου. Η μορφή και το βάθος των υπογείων όμως ποικίλουν ανάλογα με το κλίμα, την οικονομική επιβάρυνση που επιφέρει στον ιδιοκτήτη η κατασκευή τους και φυσικά την επιδιωκόμενη χρήση τους (χώρος κατοικίας, ή δευτερεύων χώρος ή χώρος αποθήκευσης).
Ένας συνήθης ορισμός του «υπογείου» βάσει των IBC / IRC είναι ο εξής:
Ως υπόγειο ορίζεται και αντιμετωπίζεται το τμήμα εκείνο του κτηρίου που βρίσκεται πλήρως ή εν μέρει κάτω από το επίπεδο του εδάφους, αρκεί το τελειωμένο πάτωμα του από πάνω ορόφου α) να μην βρίσκεται πάνω από 6 πόδια (182,88 εκατοστά) από το μέσο επίπεδο του εδάφους, β) να μη βρίσκεται πάνω από 6 πόδια από το πραγματικό, οριστικό, επίπεδο του εδάφους για περισσότερο από το 50% της συνολικής περιμέτρου του κτίσματος, γ) να μη βρίσκεται πάνω από 12 πόδια (365,76 εκατοστά) από το πραγματικό, οριστικό, επίπεδο του εδάφους σε οποιοδήποτε σημείο.
Αν κάνει εντύπωση το ύψος αυτό (1,80μ και 3,65μ) να υπενθυμίσω ότι πολλά σπίτια κατασκευάζονται σε κεκλιμένα εδάφη ή λοφίσκους και έτσι ένας χώρος που θεωρείται υπόγειο (από τη μεριά του δρόμου) μπορεί, και συνηθίζεται, να έχει άνοιγμα (πόρτα ή παράθυρο) προς την πίσω μεριά του οικοπέδου.
Ο IRC περιλαμβάνει αναφορές σε πληθώρα θεμάτων άμεσα ή έμμεσα σχετικών με τα υπόγεια όπως η σχεδίαση και κατασκευή της τοιχοποιίας και τοίχων υπογείων και θεμελίων, έξοδοι έκτακτης ανάγκης, ανοίγματα διάσωσης και μέσα διαφυγής, συστήματα θέρμανσης και ψύξης, αεραγωγοί, υπόγειες αποστραγγίσεις, συστήματα ελέγχου του ραδόνιου, ... απαιτήσεις για την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων από την υγρασία, τα παράσιτα στα υπόγεια, κτλ.
Τονίζεται ότι ειδικά ως προς το θέμα του βάθους των υπογείων –που ήταν και η αφορμή για αυτή τη μίνι-έρευνα – το κύριο μέλημα είναι η δυνατότητα διαφυγής των ενοίκων του κτηρίου σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης καθώς και η δυνατότητα εισόδου των πυροσβεστών για την καταπολέμηση τυχόν πυρκαγιάς. Έτσι, ο IRC ορίζει την απαίτηση ύπαρξης ανοιγμάτων διαφυγής στα υπόγεια (πόρτες ή παράθυρα) για τα οποία πρέπει επιπλέον να ισχύουν τα εξής:
-Απαίτηση για ύπαρξη ενός «πηγαδιού» με σκάλα ακριβώς μπροστά από το παράθυρο ή την πόρτα του υπογείου (δείτε παράδειγμα με φωτογραφίες)
-Απαίτηση το περβάζι του παραθύρου να βρίσκεται το πολύ 1,12μ πάνω από το δάπεδο του υπογείου (ώστε να μπορεί κάποιος να σκαρφαλώσει έξω από αυτό)
-Απαίτηση ελάχιστου ύψους (61εκ.), ελάχιστου πλάτους (51εκ.) και ελάχιστου εμβαδού (0,53τ.μέτρα) του ανοίγματος του υπογείου παραθύρου (ώστε να χωράει κάποιος να περάσει μέσα απ’ αυτό).
Σε ορισμένες πόλεις υπάρχουν πρόσθετες απαιτήσεις που επίσης μετριάζουν το «θάψιμο» των υπογείων, και ορίζουν ότι το πάτωμα του υπογείου πρέπει να βρίσκεται πάνω από τυχόν υπόγεια ύδατα κατά ένα ελάχιστο ύψος.
Άρα, βλέπουμε ότι οι κώδικες όχι μόνο δεν προσπαθούν να θάψουν τα υπόγεια αλλά απεναντίας ενθαρρύνουν την ύπαρξη και τη χρήση τους, μεριμνώντας ταυτόχρονα για την ασφάλεια των κατοίκων. Ένας λόγος γι’ αυτό, αυξημένης πλέον σημασίας, είναι η ενεργειακή αποδοτικότητα, καθώς η θερμοκρασία στα υπόγεια είναι γενικά πιο σταθερή (χαμηλότερη το καλοκαίρι και υψηλότερη το χειμώνα) και άρα έχουν μειωμένες ανάγκες κλιματισμού.
Πέραν από τους οικοδομικούς (κτιριοδομικούς) κανονισμούς που ρυθμίζουν τα οικοδομικά θέματα, υπάρχουν και οι πολεοδομικοί κανονισμοί που ρυθμίζουν το πως τα διάφορα κτήρια, κατασκευές, και στοιχεία της πόλης αλληλεπιδρούν το ένα με το άλλο, επηρεάζοντας τον χαρακτήρα της πόλης αλλά και την ποιότητα ζωής σε αυτήν.
[Σημείωση: στην Ελλάδα ο πολεοδομικός κανονισμός ονομάζεται... «(γενικός) οικοδομικός κανονισμός» αλλά αυτό είναι το μικρότερο κακό...]
Με την αντιμετώπιση των υπογείων από τους πολεοδομικούς κανονισμούς θα ασχοληθώ στο 2ο μέρος αυτής της δημοσίευσης...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου