«Ποιος σχεδιάζει σ’ αυτήν την πόλη;»

Είχα ξεκινήσει να γράφω ένα άρθρο με τίτλο «Ποιος σχεδιάζει σ’ αυτήν την πόλη;», αναφερόμενος στη διαρκή και μάλλον ηθελημένη σύγχυση αρμοδιοτήτων που χαρακτηρίζει τα θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης στη χώρα μας και ειδικά την Αθήνα. Αφορμή (καθημερινά υπάρχουν κι άλλες) ήταν πρόσφατο άρθρο στην Ελευθεροτυπία σχετικά με μια θέση στάθμευσης στην Πλάκα. Στο εν λόγω δημοσίευμα αναφερόταν ότι στη διαχείριση της γειτονιάς της Πλάκας εμπλέκονται (μεταξύ άλλων ;) ο Δήμος Αθηναίων, το Υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ (νυν ΠΕΚΑ), το Υπουργείο Πολιτισμού και το Υπουργείο Τουρισμού (που πλέον έχει συγχωνευθεί στο Πολιτισμού).

Για άλλα θέματα όπως αυτό της εγκληματικότητας (και των παραγόντων που την προκαλούν) εμπλέκονται παράλληλα με το Δήμο Αθηναίων, το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, το Υπουργείο Υγείας (με τις χωροθετήσεις ιδρυμάτων τύπου ΟΚΑΝΑ), το Υπουργείο Εσωτερικών (καθώς αυτό ουσιαστικά θέτει τους κανόνες λειτουργίας όλων των Δημοσίων Υπηρεσιών...), κ.ο.κ.

Βέβαια, η θλιβερή αλήθεια είναι ότι οι υπεύθυνοι των δήμων που διαμαρτύρονται για τη σύγχυση αρμοδιοτήτων συχνά πρωτοστατούν στην κακοδιαχείριση. Ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, η καταγγελλόμενη ως σύγχυση αρμοδιοτήτων δεν είναι παρά ηθελημένη άγνοια ή διαστρέβλωση των ορίων που ο νόμος θέτει για την κάθε δημόσια υπηρεσία. Παραμένει ωστόσο το γεγονός ότι η πατερναλιστική στάση της κεντρικής διοίκησης έναντι της αυτοδιοίκησης εμποδίζει την τελευταία να ωριμάσει και να ενηλικιωθεί, καταδικάζοντάς την σε μια παρατεταμένη νηπιακή ηλικία.

Παράλληλα, και χειρότερο όλων, παρεμποδίζεται η δυνατότητα του πολίτη να ζητήσει λογοδοσία από τους εκάστοτε διοικούντες της κεντρικής ή της τοπικής διοίκησης (κάτι το οποίο πιθανώς να ικανοποιεί αμφότερους...).

Τελικά την απάντηση στο ερώτημά μου την έλαβα προχθές, ειδικά για την Αθήνα, με την ειδική συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου: Στην Αθήνα «σχεδιάζει» (προσοχή στα εισαγωγικά) όλο το Υπουργικό Συμβούλιο (και από κοντά, ενίοτε, κι ο Δήμος).

Βέβαια το ερώτημα εμπεριέχει μία αντίφαση, που έχει να κάνει με την έννοια της ανθελληνικής λέξης «σχεδιασμός». Καθώς, όταν «σχεδιάζουν» (με εισαγωγικά) πολλοί, το αποτέλεσμα είναι να μη σχεδιάζει (άνευ εισαγωγικών) κανένας. Άρα η απάντηση είναι απλή. Με τις ελληνικές πόλεις (και ιδίως την επικοινωνιακά εύφορη Αθήνα) ανακατεύονται οι πάντες, πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα ο ουσιαστικός, μακροπρόθεσμος, σε ισχυρά θεσμικά θεμέλια σχεδιασμός να παραμένει ζητούμενο… Κάποιες πατριωτικές εξάρσεις της στιγμής είναι καταδικασμένες να πάρουν την κάτω βόλτα, όταν αλλάξουν κάποια από τα ανακατευόμενα πρόσωπα ή κάποιοι πολιτικοί συσχετισμοί ή όταν κάποια οξυμένα προβλήματα αντιμετωπιστούν προσωρινά με κάποια «μέτρα» και η πολιτικό-επικοινωνιακή επικαιρότητα μετατοπιστεί κάπου αλλού.

Η ουσιαστική, θαρραλέα και ολοκληρωμένη μεταφορά αρμοδιοτήτων στην τοπική αυτοδιοίκηση, και ειδικά το Δήμο Αθηναίων θα ήταν μια καλή αρχή, μαζί με τη δημιουργία ενός Δήμου Αθηναίων με διευρυμένα διοικητικά όρια, κάτι που απέφυγε επιμελώς ο Καλλικράτης. Όμως η Αθήνα χρησιμοποιείται παραδοσιακά ως πεδίο δράσης των πρωταγωνιστών της κεντρικής πολιτικής σκηνής (άλλοτε με καλύτερα και άλλοτε με χειρότερα αποτελέσματα) καθώς ο επικοινωνιακός αντίκτυπος της οποιασδήποτε παρέμβασης είναι μεγάλος. Δεδομένης της έλλειψης διάθεσης για ένα μεγάλο, ισχυρό, με αυτονομία πόρων και αρμοδιοτήτων, Δήμο Αθηναίων θα μπορούσε να επιδιωχθεί μια άλλη λύση. Λύση ανορθόδοξη μεν, αλλά θεσμικά καθαρή (αν οι καθαρές λύσεις είναι επιθυμητές...). Η κατάργηση δηλ. του διοικητικού μηχανισμού του Δήμου Αθηναίων και η δημιουργία ενός Υπουργείου Αθήνας, έτσι ώστε να είναι τουλάχιστον σαφές ότι η αρμοδιότητα για τα θέματα της Αθήνας ανήκει στην εκάστοτε κεντρική κυβέρνηση και μόνο σ’ αυτήν. Έτσι, θα μπορούσε τουλάχιστον να φανεί αν για το κακό χάλι της Αθήνας ευθύνεται μόνο η κακή (υποτίθεται) ιδέα της αυτοδιοίκησης, ή αν είναι άλλοι οι παράγοντες που υποβόσκουν και διαπερνούν τη λειτουργία τόσο των κεντρικών όσο και των τοπικών διοικητικών μηχανισμών.